✨Để Vượt Qua 81 Kiếp Nạn Của Nghiên Cứu Sinh

Để Vượt Qua 81 Kiếp Nạn Của Nghiên Cứu Sinh Bạn có biết trong các bậc học, ở bậc học nào người học chịu nhiều stress thậm chí đến mức khủng hoảng tâm lý nhiều nhất không? Đó là bậc tiến sĩ.

Theo một nghiên cứu siêu phân tích của Hazell1 vào năm 2020, cứ 100 nghiên cứu sinh thì có đến 56 người phải đối mặt với khủng hoảng tâm lý.

Có thể bạn sẽ bất ngờ về điều này. Bởi theo cảm nhận chung của xã hội, người đi học tiến sĩ thường là những người có trình độ cao, rất nhiều người trong đó lại đang làm nghề giáo. Trình độ cao lại làm giáo viên/giảng viên thì mặc định chung phải là người đi giúp đỡ, hỗ trợ người khác mới phải, sao lại để đến mức bị stress, khủng hoảng tâm lý, tức là đến mức phải cần người khác hỗ trợ thậm chí là cần bác sĩ đ-i-ề-u t-r-ị?

Trung bình, cứ 100 nghiên cứu sinh thì có đến 56 người phải đối mặt với khủng hoảng tâm lý - một con số có thể gây bất ngờ cho người ngoài ngành nhưng lại rất quen thuộc với người trong cuộc. Qua những trải nghiệm thực chiến từ săn học bổng, những tháng năm miệt mài nghiên cứu đến giai đoạn hậu tiến sĩ đầy biến động, cuốn sách này sẽ bật mí những góc khuất ít ai nhắc tới trên hành trình làm tiến sĩ. Thay vì đi sâu vào học thuật, tác giả tập trung chia sẻ về các khía cạnh “mềm” - chiến lược, tâm lý, kỹ xảo - để duy trì động lực, sẵn sàng đối mặt áp lực và xây dựng một lộ trình vững vàng cho bất cứ ai đã, đang hoặc sẽ bước vào con đường tiến sĩ.

Lời khen tặng dành cho cuốn sách Để Vượt Qua 81 Kiếp Nạn Của Nghiên Cứu Sinh “Đối với tôi, cuốn sách này giống như một món quà. Chắc chắn có rất nhiều điều tôi đã có thể học và làm tốt hơn nếu như được đọc cuốn sách này sớm hơn, từ ngày tôi mới bắt đầu làm nghiên cứu sinh.” - TS. Jenny Hoàng, Giáo sư trợ lý Đại học Texas tại Arlington

“Việc trở thành một nghiên cứu sinh có thể giống như việc bắt đầu leo lên một ngọn núi mà bạn chưa biết đỉnh cao ở đâu. Cuốn sách này sẽ giúp bạn hình thành đỉnh núi của riêng mình từ trước khi đặt bước chân đầu tiên và trang bị cho bạn đủ hành trang để bước đi trên những chặng đường tiếp theo.” - NCS Trịnh Minh Thông, Đại học California, Berkeley, Hoa Kỳ – cựu học viên Chương trình Research Coach in Social Sciences

Trích dẫn sách Để Vượt Qua 81 Kiếp Nạn Của Nghiên Cứu Sinh Lời mở đầu

Bạn mến,

Bạn có biết trong các bậc học, ở bậc học nào người học chịu nhiều stress thậm chí đến mức khủng hoảng tâm lý nhiều nhất không? Đó là bậc tiến sĩ.

Theo một nghiên cứu siêu phân tích của Hazell1 vào năm 2020, cứ 100 nghiên cứu sinh thì có đến 56 người phải đối mặt với khủng hoảng tâm lý.

Có thể bạn sẽ bất ngờ về điều này. Bởi theo cảm nhận chung của xã hội, người đi học tiến sĩ thường là những người có trình độ cao, rất nhiều người trong đó lại đang làm nghề giáo. Trình độ cao lại làm giáo viên/giảng viên thì mặc định chung phải là người đi giúp đỡ, hỗ trợ người khác mới phải, sao lại để đến mức bị stress, khủng hoảng tâm lý, tức là đến mức phải cần người khác hỗ trợ thậm chí là cần bác sĩ đ-i-ề-u tr-ị?

Buồn thay, đó lại là một thực tế. Thực tế có vẻ lạ lẫm với người ngoài ngành nhưng lại rất hiển nhiên với người trong ngành. Hầu như không có nghiên cứu sinh nào trong suốt quá trình làm luận án của mình mà không từng trải qua ít nhất một giai đoạn bị stress hay khủng hoảng tâm lý. Bản thân người viết những dòng này cũng không phải ngoại lệ. Trong sáu năm làm luận án tiến sĩ, tôi đã hai bị lần stress khá dai dẳng, trong đó có một lần phải dùng thuốc hỗ trợ.

Thử phân tích sâu hơn một chút để các bạn ngoài ngành hiểu và thông cảm cho lý do hay bị stress của bọn tôi:

• Tiến sĩ là bậc học đòi hỏi tính chủ động và năng lực làm việc độc lập rất cao của người học. Sự hỗ trợ của giáo viên hướng dẫn nhìn chung là khác rất nhiều so với các bậc học khác.

• Tiến sĩ là bậc học mà người học trong suốt 3-5 năm hầu như chỉ tập trung vào một đề tài, một chủ đề mà muốn đi đến cùng thì nhìn chung sẽ phải giảm bớt nhiều mối quan tâm khác. Vì vậy, càng về cuối lại càng nhàm chán.

• Tiến sĩ là bậc học mà phần lớn người học ở độ tuổi bắt đầu lập nghiệp (25-40 tuổi). Đây cũng là độ tuổi nhiều người bắt đầu kết hôn nên cũng sẽ chịu nhiều sức ép về tài chính, sức ép gia đình. Việc cùng lúc chịu nhiều sức ép của việc học tiến sĩ và cuộc sống cá nhân rất dễ làm người ta mệt mỏi, stress.

• Học tiến sĩ đã stress rồi thế nhưng nghĩ đến hậu tiến sĩ có khi còn làm cho nghiên cứu sinh stress hơn. Nhiều nghiên cứu sinh học ở nước ngoài xong về nước phải tái hòa nhập lại với cộng đồng. Nhiều nghiên cứu sinh đau đầu về việc tìm kiếm việc làm sau tốt nghiệp. Theo thống kê của Woolston2 (2019), 56% tiến sĩ đã tốt nghiệp vẫn đang tìm một cơ hội việc làm trong môi trường học thuật, 28% đang tìm việc tại các doanh nghiệp. Ở các quốc gia OECD3, cứ 100 người thì có 10 người tốt nghiệp tiến sĩ4; tuy nhiên, chỉ hai trong số đó có một vị trí làm việc chính thức.

Vất vả là thế, stress là thế nhưng thật ngạc nhiên, hầu như chưa có mấy đầu sách hay chương trình cả trong nước cũng như quốc tế được thiết kế riêng để giúp “chữa lành” cho nghiên cứu sinh. Do đặc thù công việc tại Chương trình Research Coach in Social Sciences (RCISS), trong những năm qua, tôi có dịp làm việc với rất nhiều nghiên cứu sinh (hoặc ứng viên đi học tiến sĩ hoặc người mới tốt nghiệp tiến sĩ). Công việc chính của tôi là đào tạo và huấn luyện họ về kỹ năng nghiên cứu nhưng qua quá trình làm việc, đôi khi tôi buộc phải vào cuộc “chữa lành” giúp học viên trước khi có thể dạy họ. Từ đó, bắt đầu từ 2018, 2019, tôi phát sinh nhu cầu viết một số bài chia sẻ kinh nghiệm, động viên, định hướng giúp các nghiên cứu sinh đăng trên F-a--c-e-b-o-o-k cá nhân hoặc đăng trên báo phổ thông. Qua thời gian, số lượng bài viết ngày càng nhiều, có đồng nghiệp khuyến khích tôi gom các bài viết lại, biên tập, bổ sung những nội dung còn thiếu để thành một cuốn sách tạm gọi là “cuốn sách chữa lành đầu tiên dành cho nghiên cứu sinh”.

Đó là lý do Để vượt qua 81 “kiếp nạn” của nghiên cứu sinh mà các bạn đang cầm trên tay ra đời. Cuốn sách này gồm ba chương, ngoài Chương 2 dành cho đối tượng chính của cuốn sách là nghiên cứu sinh thì hai chương còn lại cũng rất quan trọng, dành cho đối tượng trước khi trở thành và sau khi hoàn thành chương trình tiến sĩ. Cụ thể:

• Chương 1: Giai đoạn tìm kiếm học bổng và chuẩn bị đi học tiến sĩ gồm 9 bài viết.

• Chương 2: Giai đoạn học tiến sĩ gồm 16 bài viết

• Chương 3: Giai đoạn 5 năm hậu tiến sĩ gồm 7 bài viết.

Có mấy lưu ý về nội dung của cuốn sách này:

Thứ nhất, phần lớn nội dung xuất phát từ kinh nghiệm thực chiến của tác giả, dựa trên các trải nghiệm cá nhân tác giả hoặc của đồng nghiệp, bạn bè kể lại. Cho nên nội dung của bài viết phần nhiều mang tính chủ quan, ai thấy phù hợp thì đọc ủng hộ, ai không thấy phù hợp, thấy không đồng ý cũng là bình thường. Hoặc cũng sẽ là rất bình thường nếu độc giả tìm được các phản ví dụ cho mọi nhận định mà tác giả viết trong sách. Vì vậy, tác giả không chịu trách nhiệm nếu người đọc nghe theo những lời khuyên của tác giả trong sách nhưng lại không được việc của mình.

Thứ hai, mặc dù là chủ quan nhưng tác giả cũng sẽ cố gắng đưa ra các nguồn căn cứ ở mức độ tối đa hoặc trình bày, giải thích để bạn đọc hiểu được lý do tại sao tác giả viết như vậy, khuyên như vậy.

Thứ ba, cuốn sách này viết trước hết là dành cho các bạn đang có nhu cầu đi học tiến sĩ ở nước ngoài, đang là nghiên cứu sinh ở nước ngoài và đang trong giai đoạn 5 năm sau tiến sĩ ở nước ngoài. Mặc dù vậy, các bạn ở trong nước cũng có thể đọc được vì có nhiều nội dung liên quan, phù hợp.

Cuối cùng, cuốn sách này không viết về nội dung chuyên môn nghiên cứu mà tập trung vào các khía cạnh “mềm”, về chiến lược, chiến thuật, tâm thế, tâm lý, kỹ xảo, các “thực hành tốt” (good practice) giúp các nhà nghiên cứu trẻ cần biết, cần được trang bị.

Để hoàn thành được cuốn sách này, tôi đã nhận được sự hỗ trợ, giúp đỡ trực tiếp/gián tiếp của nhiều bạn bè, đồng nghiệp, người thân. Xin được liệt kê theo đúng thứ tự ba giai đoạn ở trên:

• Trước khi học tiến sĩ: GS. Mai Trọng Nhuận, GS. Vũ Minh Giang, TS. Nguyễn Thị Anh Thu, GS. Teresa Ju.

• Trong quá trình học nghiên cứu sinh: GS. Sueling Lai, GS. Simon Marginson, GS. Trần Thị Lý, TS. Đàm Quang Minh, ThS. Dương Trọng Tấn.

• Trong vòng 5 năm sau khi tốt nghiệp tiến sĩ: TS. Vương Quân Hoàng, PGS.TS. Phan Thị Thanh Thảo, TS. Nguyễn Quốc Toàn, GS. Nguyễn Quý Thanh, GS. Trần Trung, PGS. Nguyễn Tiến Trung, GS. Lê Anh Vinh và toàn thể học viên Chương trình Research Coach in Social Sciences do tôi sáng lập.

Cuối cùng, mặc dù đã có rất nhiều cố gắng, nhưng cuốn sách không thể không tránh khỏi các sai sót. Bạn đọc trong quá trình đọc sách nếu phát hiện, xin vui lòng trao đổi với tác giả qua email hiep@

Xin chân thành cảm ơn./.

Phạm Hiệp Mùa Thu, 2024

Thông tin tác giả Phạm Hiệp

Tiến sĩ Phạm Hiệp nhận bằng Tiến sĩ Quản trị kinh doanh quốc tế, Đại học Văn hóa Trung Hoa (Đài Loan – Trung Quốc) năm 2017 đồng thời từng là nghiên cứu viên tại Trung tâm Nghiên cứu Giáo dục Đại học, Đại học Melbourne (Australia) theo chương trình Endeavour Research Fellow vào năm 2013. Từ năm 2017, ông sáng lập Chương trình Research Coach in Social Sciences, đã đào tạo/huấn luyện hơn 2.000 nhà nghiên cứu trẻ. Trong số đó, khoảng 150 học viên đã có công bố quốc tế SSCI/Scopus và gần 200 học viên nhận học bổng, theo học và tốt nghiệp thạc sĩ và tiến sĩ, postdoc tại các đại học uy tín trong nước và quốc tế.